με την σύσταση Περιφερειακού Δικτύου οικοπροστασίας των οργανώσεων της Κοινωνίας των πολιτών
Σχέδιο δράσης για πράσινες στέγες – πράσινους ελεύθερους χώρους, ανακύκλωση, μείωση ενεργειακής κατανάλωσης
(Εισηγητικό κείμενο στη συνάντηση για τη δημιουργία Περιφερειακού Δικτύου οικοπροστασίας Αττικής των οργανώσεων της Κοινωνίας των πολιτών.)
Του Βασίλη Τακτικού
Δημοσιογράφου – Εκπροσώπου
Του Δικτύου των 100 Ηράκλειων Εθελοντικών Οργανώσεων
Για το βεβαρημένο φυσικό και δομημένο περιβάλλον της Αττικής ουδείς αμφιβάλλει ότι χρειάζονται άμεσα και δραστικά μέτρα οικοπροστασίας. Άμεσα μέτρα για το πράσινο, την ανακύκλωση σκουπιδιών και τον περιορισμό της αλόγιστης και ενεργοβόρου λειτουργίας της πόλης.
Το παράδοξο είναι, όπως και σε πολλά αστικά κέντρα του κόσμου, ότι υπάρχει πλήθος επιστημονικών μελετών και προτάσεων, που δεν μπορούν να υλοποιηθούν, γιατί υπάρχουν τα συγκρουόμενα συμφέροντα της οικοπεδοποίησης, της βιομηχανίας, της κατανάλωσης κ.τ.λ., και προφανώς γιατί δεν υπάρχουν οι κατάλληλοι φορείς υλοποίησης ενός άλλου πράσινου σχεδίου οικονομίας και επιχειρηματικότητας.
Επί του προκειμένου, το κράτος και οι κυβερνήσεις αδυνατούν να επιβάλλουν περιβαλλοντικές πολιτικές, χωρίς κοινωνικά δίκτυα και ισχυρή κοινωνία των πολιτών, γιατί αδυνατούν να αντιμετωπίσουν τον κατακερματισμό των ενεργειών από διάφορες συναρμόδιες υπηρεσίες, και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.
Μολονότι η περιβαλλοντική συνείδηση είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη στην νέα γενιά, σε σχέση με το παρελθόν, και οι περιβαλλοντικές οργανώσεις αυξάνονται, τίποτε δεν μπορεί να εναντιωθεί αποτελεσματικά στην κεκτημένη ταχύτητα ενός παρωχημένου μοντέλου αστικής ανάπτυξης και αλόγιστης κατανάλωσης ενέργειας.
Η συνείδηση αυτή θρυμματίζεται και ακυρώνεται μέσα στο θρυμματισμένο κόσμο της κυριαρχίας του ιδιωτικού, έναντι δημόσιου συμφέροντος, και των κατακερματισμένων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. Είναι φανερό
Το παράδοξο είναι, όπως και σε πολλά αστικά κέντρα του κόσμου, ότι υπάρχει πλήθος επιστημονικών μελετών και προτάσεων, που δεν μπορούν να υλοποιηθούν, γιατί υπάρχουν τα συγκρουόμενα συμφέροντα της οικοπεδοποίησης, της βιομηχανίας, της κατανάλωσης κ.τ.λ., και προφανώς γιατί δεν υπάρχουν οι κατάλληλοι φορείς υλοποίησης ενός άλλου πράσινου σχεδίου οικονομίας και επιχειρηματικότητας.
Επί του προκειμένου, το κράτος και οι κυβερνήσεις αδυνατούν να επιβάλλουν περιβαλλοντικές πολιτικές, χωρίς κοινωνικά δίκτυα και ισχυρή κοινωνία των πολιτών, γιατί αδυνατούν να αντιμετωπίσουν τον κατακερματισμό των ενεργειών από διάφορες συναρμόδιες υπηρεσίες, και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.
Μολονότι η περιβαλλοντική συνείδηση είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη στην νέα γενιά, σε σχέση με το παρελθόν, και οι περιβαλλοντικές οργανώσεις αυξάνονται, τίποτε δεν μπορεί να εναντιωθεί αποτελεσματικά στην κεκτημένη ταχύτητα ενός παρωχημένου μοντέλου αστικής ανάπτυξης και αλόγιστης κατανάλωσης ενέργειας.
Η συνείδηση αυτή θρυμματίζεται και ακυρώνεται μέσα στο θρυμματισμένο κόσμο της κυριαρχίας του ιδιωτικού, έναντι δημόσιου συμφέροντος, και των κατακερματισμένων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. Είναι φανερό
1. ότι η οικολογική μας κουλτούρα είναι αναγκαίο ν’ αντιστοιχεί και στην οργανωτική κουλτούρα της κοινωνίας μας.
Έτσι, η μόνη δυνατότητα αντιστροφής αυτής της τάσης και αντιμετώπισης της περιβαλλοντικής υποβάθμισης είναι η ισχυροποίηση των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών με το σχηματισμό ενός μοντέλου κοινωνικού δικτύου οικοπροστασίας της Αττικής. Είμαστε άλλωστε στην εποχή των δικτύων και αυτό διευκολύνει ανάλογες πρωτοβουλίες αξιοποιώντας την πρόσφορη δυνατότητα και μέσω διαδικτύου.
Η σύσταση του Περιφερειακού Δικτύου Οικοπροστασίας Αττικής είναι εφικτή στην βάση ενός σχεδίου και προγραμματικής συμφωνίας υλοποίησης δράσεων από εκατοντάδες συλλογικές οργανώσεις, που ενδιαφέρονται για το περιβάλλον και την οικολογία.
Το προτεινόμενο Δίκτυο Οικοπροστασίας Αττικής δεν πρέπει να περιοριστεί αποκλειστικά στις οικολογικές οργανώσεις, αλλά να επιτρέπει την συμμετοχή όλων των συλλογικών εθελοντικών οργανώσεων, που θέλουν να αναπτύξουν δράσεις για το περιβάλλον. Σε αυτή τη βάση, αιχμή ενός ολοκληρωμένου σχεδίου δράσης, που θα προκαλέσει την συμμετοχή πολλών δικτύων και εκατοντάδων οργανώσεων, είναι οι πράσινες στέγες, τα πράσινα κτίρια και η ανακύκλωση, κι αυτό γιατί σ’ αυτό το επίπεδο δράσης μπορούν να συμμετέχουν πολλές οργανώσεις. Για παράδειγμα, στα σχολεία οι δράσεις για πράσινα κτίρια, πράσινες στέγες, μπορούν να συμμετέχουν μαθητικές κοινότητες, σύλλογοι γονέων και κηδεμόνων κλπ. Σε κάποιους άλλους χώρους κοινωνικής φροντίδας, μπορούν να συμμετέχουν σύλλογοι συνταξιούχων, σύλλογοι νέων και σύλλογοι γυναικών κ.α.
Είναι ελπιδοφόρο ότι, στο προσκλητήριο μιας τέτοιας πρότασης ανταποκρίνονται ήδη μια σειρά από ανάλογα δίκτυα, όχι μόνον περιβαλλοντικών οργανώσεων αλλά γενικότερα συλλογικών οργανώσεων.
Η ανταπόκριση αυτή καθιστά υλοποιήσιμο το σχέδιο δράσης σε επίπεδο κοινωνίας κι αυτό είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να υποστηριχθεί στη συνέχεια και από το κράτος. Τα κίνητρα είναι ισχυρά, όχι μόνον σε ό,τι αφορά το οικολογικό αποτέλεσμα αλλά σε επίπεδο κοινωνικής οικονομίας, πράσινης επιχειρηματικότητας και απασχόλησης.
Σ’ ένα στοχευμένο πρόγραμμα δράσης μπορούμε να ξεκινήσουμε από τις δράσεις για τις πράσινες στέγες, γιατί σ’ αυτό το επίπεδο δεν χρειάζεται μεγάλη εξειδίκευση, γεγονός που επιτρέπει την ευρύτατη συμμετοχή των πολιτών, της εθελοντικής προσφοράς αλλά και ενίσχυση της απασχόλησης.
Έτσι, η μόνη δυνατότητα αντιστροφής αυτής της τάσης και αντιμετώπισης της περιβαλλοντικής υποβάθμισης είναι η ισχυροποίηση των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών με το σχηματισμό ενός μοντέλου κοινωνικού δικτύου οικοπροστασίας της Αττικής. Είμαστε άλλωστε στην εποχή των δικτύων και αυτό διευκολύνει ανάλογες πρωτοβουλίες αξιοποιώντας την πρόσφορη δυνατότητα και μέσω διαδικτύου.
Η σύσταση του Περιφερειακού Δικτύου Οικοπροστασίας Αττικής είναι εφικτή στην βάση ενός σχεδίου και προγραμματικής συμφωνίας υλοποίησης δράσεων από εκατοντάδες συλλογικές οργανώσεις, που ενδιαφέρονται για το περιβάλλον και την οικολογία.
Το προτεινόμενο Δίκτυο Οικοπροστασίας Αττικής δεν πρέπει να περιοριστεί αποκλειστικά στις οικολογικές οργανώσεις, αλλά να επιτρέπει την συμμετοχή όλων των συλλογικών εθελοντικών οργανώσεων, που θέλουν να αναπτύξουν δράσεις για το περιβάλλον. Σε αυτή τη βάση, αιχμή ενός ολοκληρωμένου σχεδίου δράσης, που θα προκαλέσει την συμμετοχή πολλών δικτύων και εκατοντάδων οργανώσεων, είναι οι πράσινες στέγες, τα πράσινα κτίρια και η ανακύκλωση, κι αυτό γιατί σ’ αυτό το επίπεδο δράσης μπορούν να συμμετέχουν πολλές οργανώσεις. Για παράδειγμα, στα σχολεία οι δράσεις για πράσινα κτίρια, πράσινες στέγες, μπορούν να συμμετέχουν μαθητικές κοινότητες, σύλλογοι γονέων και κηδεμόνων κλπ. Σε κάποιους άλλους χώρους κοινωνικής φροντίδας, μπορούν να συμμετέχουν σύλλογοι συνταξιούχων, σύλλογοι νέων και σύλλογοι γυναικών κ.α.
Είναι ελπιδοφόρο ότι, στο προσκλητήριο μιας τέτοιας πρότασης ανταποκρίνονται ήδη μια σειρά από ανάλογα δίκτυα, όχι μόνον περιβαλλοντικών οργανώσεων αλλά γενικότερα συλλογικών οργανώσεων.
Η ανταπόκριση αυτή καθιστά υλοποιήσιμο το σχέδιο δράσης σε επίπεδο κοινωνίας κι αυτό είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να υποστηριχθεί στη συνέχεια και από το κράτος. Τα κίνητρα είναι ισχυρά, όχι μόνον σε ό,τι αφορά το οικολογικό αποτέλεσμα αλλά σε επίπεδο κοινωνικής οικονομίας, πράσινης επιχειρηματικότητας και απασχόλησης.
Σ’ ένα στοχευμένο πρόγραμμα δράσης μπορούμε να ξεκινήσουμε από τις δράσεις για τις πράσινες στέγες, γιατί σ’ αυτό το επίπεδο δεν χρειάζεται μεγάλη εξειδίκευση, γεγονός που επιτρέπει την ευρύτατη συμμετοχή των πολιτών, της εθελοντικής προσφοράς αλλά και ενίσχυση της απασχόλησης.
2 Μπορούμε έτσι ν’ αξιοποιήσουμε ένα τεράστιο διαθέσιμο κοινωνικό κεφάλαιο, γεγονός που θα επιτρέψει σε κάθε αρμόδιο υπουργείο, όπως το Υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ, το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και το Υπουργείο Παιδείας, να εφαρμόσουν πιλοτικά προγράμματα πρασίνου σε συνεργασία με το Δίκτυο Οικοπροστασίας Αττικής, ξεκινώντας από την όψη και λειτουργία των ίδιων των κτιριακών εγκαταστάσεων των υπεργείων.
Οι Δήμοι επίσης μπορούν να συμμετέχουν σ’ ένα ευρύτερο πρόγραμμα δράσης εξασφαλίζοντας π.χ. φυτώρια μέσα από δημοτικές επιχειρήσεις ή άλλες υποστηρικτικές ενέργειες των εθελοντικών οργανώσεων για την ανάπτυξη πρασίνου στην Αττική. Σε ένα άλλο επίπεδο μπορούν να κάνουν προγραμματικές συμφωνίες για το πράσινο με συλλογικές οργανώσεις.
Όλες οι παραπάνω σκέψεις και προτάσεις μπορούν να αποτελέσουν βάση για ένα καινοτόμο σχέδιο οικοπροστασίας λεκανοπεδίου Αττικής ενός σχεδίου, που αναμφίβολα μπορεί να εξασφαλίσει ευρύτατη πολιτική συναίνεση για να μπει άμεσα σε εφαρμογή.
Ο φορέας υλοποίησης του σχεδίου θα είναι το προτεινόμενο Δίκτυο οικοπροστασίας Αττικής το οποίο μπορεί χωρίς χρονοτριβή να συσταθεί με ένα πρωτόκολλο συνεργασίας όλων των δευτεροβάθμιων συλλογικών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.
Η προγραμματική συμφωνία σ’ αυτό το επίπεδο των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, κρατικών οργανισμών και της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι πρωταρχική συνθήκη για το ζήτημα της οικοπροστασίας και του πρασίνου στην Αττική.
Τέλος, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι ανάθεση του προβλήματος ως συνήθως σε διάφορες επιστημονικές επιτροπές και μελέτες, δεν μπορεί να αποφέρει ολοκληρωμένη λύση, εάν δεν συνδυαστεί με την ενεργοποίηση της κοινωνίας των πολιτών.
Η επιστήμη και η ηθική από μόνες τους δεν μπορεί να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα του περιβάλλοντος συνολικά, όπως δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.
Μπορούν όμως να συμβάλλουν κυρίως με φιλικές τεχνολογίες για το περιβάλλον και λογικές διαχείρισης και οργάνωσης που περιορίζουν τους ρύπους και την κατανάλωση ενέργειας από μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας,
Οι Δήμοι επίσης μπορούν να συμμετέχουν σ’ ένα ευρύτερο πρόγραμμα δράσης εξασφαλίζοντας π.χ. φυτώρια μέσα από δημοτικές επιχειρήσεις ή άλλες υποστηρικτικές ενέργειες των εθελοντικών οργανώσεων για την ανάπτυξη πρασίνου στην Αττική. Σε ένα άλλο επίπεδο μπορούν να κάνουν προγραμματικές συμφωνίες για το πράσινο με συλλογικές οργανώσεις.
Όλες οι παραπάνω σκέψεις και προτάσεις μπορούν να αποτελέσουν βάση για ένα καινοτόμο σχέδιο οικοπροστασίας λεκανοπεδίου Αττικής ενός σχεδίου, που αναμφίβολα μπορεί να εξασφαλίσει ευρύτατη πολιτική συναίνεση για να μπει άμεσα σε εφαρμογή.
Ο φορέας υλοποίησης του σχεδίου θα είναι το προτεινόμενο Δίκτυο οικοπροστασίας Αττικής το οποίο μπορεί χωρίς χρονοτριβή να συσταθεί με ένα πρωτόκολλο συνεργασίας όλων των δευτεροβάθμιων συλλογικών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.
Η προγραμματική συμφωνία σ’ αυτό το επίπεδο των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, κρατικών οργανισμών και της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι πρωταρχική συνθήκη για το ζήτημα της οικοπροστασίας και του πρασίνου στην Αττική.
Τέλος, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι ανάθεση του προβλήματος ως συνήθως σε διάφορες επιστημονικές επιτροπές και μελέτες, δεν μπορεί να αποφέρει ολοκληρωμένη λύση, εάν δεν συνδυαστεί με την ενεργοποίηση της κοινωνίας των πολιτών.
Η επιστήμη και η ηθική από μόνες τους δεν μπορεί να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα του περιβάλλοντος συνολικά, όπως δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.
Μπορούν όμως να συμβάλλουν κυρίως με φιλικές τεχνολογίες για το περιβάλλον και λογικές διαχείρισης και οργάνωσης που περιορίζουν τους ρύπους και την κατανάλωση ενέργειας από μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας,
3 αλλά και σ’ αυτή την περίπτωση χρειάζεται ανάλογη πολιτική και συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.
Η λεγόμενη μεταβιομηχανική εποχή είναι μια εποχή των δικτύων και της δικτυακής οργάνωσης, στο επίπεδο της κοινωνίας, της παραγωγής, της κατανάλωσης και των πολιτικών σχέσεων.
Η λεγόμενη μεταβιομηχανική εποχή είναι μια εποχή των δικτύων και της δικτυακής οργάνωσης, στο επίπεδο της κοινωνίας, της παραγωγής, της κατανάλωσης και των πολιτικών σχέσεων.
Γι’ αυτό και η αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων απαιτεί κοινωνική δικτύωση και οργάνωση.
Η ανταπόκριση από τις πιο δραστήριες συλλογικές οργανώσεις που έγινε στην πρώτη συνάντηση (23-10-2007) για την σύσταση του περιφερειακού Δικτύου οικοπροστασίας Αττικής δημιούργησε την κοινή πεποίθηση ότι οι συνθήκες είναι ώριμες για ένα τέτοιο ελπιδοφόρο εγχείρημα.
